Haberi yazabilmek...

Haber yazımında dikkat edilecek hususlar

Gazeteci herhangi bir olayla ilgili bilgileri derlemeye başlamadan önce kafasında haberine ilişkin bir şablon oluşturmalıdır. Belki daha bilgiler ortada yokken atacağı başlık kafasında biçimlenmiş olmalıdır.

Bilgilerin derlenmesi
Not tutmak asıl ve önemlidir. Ses kayıt cihazları vb. araçlar, işinize yarasa da çoğu zaman işinizi kolaylaştırmayabilir.
Not tutarken; Önemli noktaların altını çizmek, yanlarına ayırt edici imler koymak haberi yazarken önem sırasını belirlemede büyük kolaylık sağlar.

Kullanacağınız dil
Yaygın basın organlarında, gazetecinin olaylara daha dışarıdan baktığı ve haberini yaptığı obje ilişkisini daha nesnel kurduğu bir anlatım yapısı benimsenmiştir. Valimiz ilçemizi ziyaret etti !? İstanbul Valisi Beykoz’u ziyaret etti.

Habercilik bir yazılı anlatım biçimidir. Temel aracı olan Türkçe’nin yazım kurallarına dikkat etmek hayati bir önem taşır. Bu, haberdeki açıklık ve anlaşılırlık ihtiyacının temini açısından çok önemlidir.
Yazılı anlatımda noktalama işaretleri büyük önem taşır!

Kullanılan zaman kipleri
Günümüz haberciliğinde haberin yayınlandığı zamandan önce meydana gelen ya da ortaya çıkan olay ya da olgular için –di’li geçmiş zaman ve gelecek zaman kipleri kullanılır.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan elektriğe zam yapılacağı yolundaki söylentileri yalanladı.
Adalet Bakanı Cemil Çiçek, Avrupa Birliği İlerleme Raporu’nda ileri sürülen iddiaları yanıtlamak için gelecek hafta Brüksel’e gidecek.
Kullanılan zaman kipleri
Geniş zaman ve –mişli geçmiş zaman da haberlerde kullanılan zaman kiplerindendir. Ancak bunlar ana anlatıda değil, background (ardalan) bilgisi verirken kullanılır.
Siyasi çevreler Başbakan Erdoğan’ın bu açıklamasında hükümetin seçim hazırlığı yaptığının kanıtları olduğunu belirtiyorlar. Zira Başbakan Erdoğan, Partisinin 11 Kasım 2006 tarihinde yapılan 2. Olağan Genel Kurulu’nda elektriğe 3 yıldan beri zam yapılmadığını hatırlatarak, “artık bu yükü vatandaşlarımızla paylaşma zamanı geldi” demişti.

Sıfatların kullanımı
Sıfatlar anlatıma renk ve canlılık katarlar. Ancak haberde “nesnelliğin” en büyük düşmanı da sıfatlardır.
“Dünyanın en güzel ülkesi Türkiye’nin turizmden elde ettiği gelir her geçen yıl artıyor. Türkiye’nin turizmden elde ettiği gelir 2006 yılının ilk 9 ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre % 34 artış gösterdi. Bu performansla Türkiye turizm gelirleri açısından dünyada 7. sıraya yükseldi.”

Eylem bildiren sözcükler: Fiiller
Fiiller bütün metinlerde olduğu gibi haberlerde de anlatımı mümkün kılan sözcüklerdir. Aktif ve pasif halleri vardır. Bunlar habercilikte anlatımı güçlendirip farklılaştırabilirler.
Kızılay’ın Irak’ta dağıtılmak üzere gönderdiği yardım malzemeleri yola çıktı. (Aktif)
Kızılay’ın Irak’ta dağıtılmak üzere gönderdiği yardım malzemeleri yola çıkarıldı. (Pasif)

Eylem bildiren sözcükler: Fiiller
Tek işlevli fiiller: Sadece eylem bildirirler (Örn. Yaptı, etti, dedi, konuştu, söyledi...)
Çok işlevli fiiller: Eylem bildirirken aynı zamanda duygu, düşünce ve görüş de aktarırlar (Örn. Öne sürdü, iddia etti, fikrini ortaya attı...)
Unvan ve adların doğru yazılmasına gösterilecek özen, haberin içindeki enformasyonun doğru yazılması, iletilmesi açısından önemlidir.

Kısaltmaların kullanılması
Çeşitli kurum ve proje adlarının kısaltılarak kullanılması, iletişimde yer ve zaman açısından tasarruf sağlar. Bu yüzden kısaltmalar çok işlevseldirler. Ancak kısaltmaların açılımı herkes tarafından bilinmeyebilir. Bu sorunun önüne geçmek için, haber metinlerinde kısaltmalarla ilgili bir sistematiği izlemek yararlı olacaktır. Kısaltmaların ifadesi sırasında her harfin arasına nokta koyulması uygulaması habercilikte geçerli değildir. T.B.M.M. değil TBMM yazılıyor.
Eğer çok bilinen bir kısaltma değilse, metin içinde ilk geçtiği yerde açık biçimde ifade ettikten sonra parantez içinde kısaltmayı belirtip, metnin diğer kısmında kısa biçimiyle ifade etmek yararlıdır. Eğer çok bilinen bir kısaltma söz konusu ise metin içinde o kısaltmanın açılımını yazmaya gerek olmayabilir. Örneğin; TBMM Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi (İLAUM) hazırladığı bir raporda, Türkiye’deki iletişim sektörünün uluslararası rekabet gücü olan tek sektör olduğunu ileri sürdü.İLAUM tarafından son 5 yılda dünyada ve Türkiye’deki iletişim sektöründeki gelişmeleri karşılaştıran bir rapor hazırlandı.

Tarihlerin yazılması
Habercilik, zihinsel performansı en düşük okuyucu hedeflenerek yapılan bir iştir. Bu nedenle, haber, okunurken, okuyucunun en az işlem yapacağı biçimde ifade edilir. Haberde 13.11.2006 biçiminde bir ifade yerine, 13 Kasım 2006 biçiminde ifade etmek uygulaması yaygındır.

Sayısal büyüklüklerin ifade edilmesi
Yan yana sıralanmış rakamsal büyüklüklerin, örneğin, büyük ulusal bütçeleri ifade eden sayıların okunması her zaman sorunludur.
7300554243123
Yukarıdaki sayının anlaşılabilir olması için, bireyin öğrendiği ilkeler doğrultusunda sağdan başlayarak, onluk, yüzlük, binlik, milyonluk, milyarlık, trilyonluk ve katrilyonluk dilimleri ayırması gerekir. Ancak bu da yeterli olmayabilir. 7.300.554.243.123
Ama bu rakamı 7 trilyon 300 milyar 554 milyon 243 bin 123 biçiminde yazmak okuyucuya bilgiyi doğru ve hızlı aktarmak açısından büyük yarar sağlar.
(Sayın Abdulrezak Altun'un ders için hazırlamış olduğu slaytlardan oluşturulmuştur.)